10. Ορνιθοπανίδα

 

 Στην περιοχή των Στενών του Νέστου έχουν καταγραφεί 213 είδη πουλιών, εκ των οποίων τα 162 βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας (Κόκκινο Κατάλογο, Σύμβαση της Βέρνης, Οδηγία 79/409/ΕΟΚ). Ο αριθμός των ειδών αντιπροσωπεύει περίπου τα μισά είδη που απαντούν στον ελληνικό χώρο. 

Μερικά από αυτά φωλιάζουν και ζουν μόνιμα, άλλα απλά ξεχειμωνιάζουν ή περνούν το καλοκαίρι τους, άλλα ακόμη απλά είναι περαστικά. Στη συνέχεια περιγράφουμε μερικά από τα είδη που είναι πιθανόν να συναντήσουμε στα Στενά του Νέστου και βρίσκονται κάτω από καθεστώς προστασίας.

 

Αργυροτσικνιάς (Egretta alba)

Είναι ένα πολύ όμορφο μεταναστευτικό πουλί. Πετά με μεγαλοπρέπεια κτυπώντας αργά τις φτερούγες του. Μπορεί να μένει ακίνητος για πολύ ώρα μέσα στο νερό. Είναι είδος που απειλείται με εξαφάνιση. Τρέφεται με ψάρια, βατράχια, έντομα, νερόφιδα, κ.λ.π. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι ένα κομψότατο πουλί. Είναι κατάλευκος σε ολόκληρο το σώμα του. Το μήκος του φθάνει τα 90 εκ. Ο λαιμός του είναι πολύ μακρύς. Το ράμφος του το χειμώνα είναι κίτρινο και το καλοκαίρι αποκτά σκουρότερο χρώμα στην άκρη του. Τα πόδια του και τα δάκτυλά του είναι μαυροπράσινα.

 


 

Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta)

Είναι επιδημητικό πουλί για τη χώρα μας και φυσικά και για τα Στενά του Νέστου. Φωλιάζει κατά αποικίες σε παραποτάμια ή παραλίμνια δάση. Τρέφεται με ψάρια, βατράχια, έντομα, νερόφιδα, κ.λ.π. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι ένα πολύ όμορφο πουλί. Το χρώμα του είναι εκθαμβωτικά λευκό. Το ράμφος του είναι μακρύ, λεπτό και μαύρο. Τα πόδια του είναι μαύρα και τα δάκτυλα κίτρινα. Είναι πολύ μικρότερος από τον αργυροπελεκάνο (μήκος σώματος 5 εκ.). Στο κεφάλι έχει ένα μικρό λοφίο.

 


 

Βασιλαετός (Aquila heliaca)

Είναι είδος με παρόμοιες συμπεριφορές με τον χρυσαετό, εκτός του ότι παραμένει στον αέρα για λιγότερο διάστημα και δεν κυνηγά μεγάλα ζώα. Κατασκευάζει τις φωλιές του πάνω σε δένδρα και κυνηγά σε αραιά δάση. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι μικρότερος από τον χρυσαετό ( μήκος σώματος 80 εκ.). Έχει χρώμα καφέ με λευκές κηλίδες στην πλάτη και τους ώμους.

 


 

Κραυγαετός (Aquila pomarina)

Στα Στενά εμφανίζεται περιστασιακά. Φωλιάζει στα θαμνοτόπια. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, ερπετά, βατράχια, έντομα, κ.λ.π.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι σχετικά μικρός αετός (μήκος 60 εκ.). Το χρώμα του είναι καφέ. Τα νεαρά άτομα έχουν στα φτερά τους δύο σειρές άσπρες κηλίδες.

 


 

Στικταετός (Aquila clanga)

Ζει στις δασωμένες περιοχές των Στενών. Κυνηγούν μικρά θηλαστικά, ερπετά, αμφίβια, πουλιά, κ.λ.π.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι το μικρότερο είδος αετού. Το μήκος του φθάνει τα 70 εκ. Το χρώμα τους είναι καφέ εκτός από το πίσω μέρος της ράχης που είναι λευκό. Τα νεαρά άτομα έχουν πολλές άσπρες κηλίδες. Το άνοιγμα των φτερών είναι αναλογικά πολύ μεγαλύτερο από ότι στους άλλους αετούς.

 


 

Σταυραετός (Hieraaetus pennatus)

Στην αρχή της εποχής του ζευγαρώματος τα ζευγάρια επιδίδονται σε εντυπωσιακές επιδείξεις. Ανυψώνονται με μεγάλη ταχύτητα βγάζοντας δυνατές κραυγές. Κατοικεί στα πιο αραιά τμήματα των δασών. Φωλιάζει πάνω στα δένδρα. Τρέφεται με μικρά τρωκτικά, μικρά πουλιά, βατράχια, σαύρες και φίδια, κ.λ.π.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι μεσαίου μεγέθους αετός (μήκος 50-60 εκ.). Το χρώμα του είναι καφέ και μερικές φορές κιτρινωπό στην κοιλιά. Στην κοιλιά έχει επίσης καφετί γραμμώσεις. Το ράμφος του είναι γαμψό και τα νύχια πολύ ισχυρά.

 


 

Χρυσαετός (Aquila chrysaetos)

Είναι από τους πλέον γνωστούς αετούς. Συνήθως πετάει πολύ ψηλά κάνοντας κύκλους, χωρίς να χτυπά τα φτερά του. Πετά πολύ γρήγορα και είναι ικανός να συλλαμβάνει πολλά είδη πουλιών στον αέρα. Τρέφεται και με μικρά θηλαστικά. Φωλιάζει στις ορθοπλαγιές των Στενών.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Το χρώμα του είναι σκούρο καφέ. Είναι μεγαλόσωμο και δυνατό πουλί. Το μήκος του φθάνει το ένα μ. και το άνοιγμα των φτερών τα δυόμισι μ. Τα ενήλικα έχουν χρυσίζουσες αποχρώσεις στο πίσω μέρος του λαιμού.

 


 

Φιδαετός (Circaetus gallicus)

Τρέφεται κυρίως με ερπετά (φίδια και σαύρες). Για να βρει την τροφή του διανύει μεγάλες αποστάσεις. Μπορεί να μείνει αιωρούμενος στο ίδιο σημείο εποπτεύοντας το έδαφος για θήραμα. Είναι μεταναστευτικό είδος. Στα Στενά έρχεται κατά τη θερινή περίοδο. Φωλιάζει στα πυκνά αείφυλλα θαμνοτόπια.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Το μήκος του φθάνει μέχρι 80 εκ. Το χρώμα στην πλάτη είναι ανοιχτό καστανό και στην κοιλιά λευκό με καφεκίτρινες κηλίδες. Το πόδια στο κάτω μέρος είναι γυμνά και προστατεύονται από χονδρά λέπια. Τα δάχτυλα είναι κοντά και τα νύχια ισχυρά ώστε να συγκρατούν τα θηράματα.

 


 

Ψαραετός (Pandion haliaetus)

Είναι πολύ διαδεδομένο είδος αετού στις χώρες της βόρειας και δυτικής Ευρώπης. Είναι εξειδικευμένος στο να πιάνει ψάρια με τα οποία τρέφεται. Όταν ψαρεύει πετάει χαμηλά πάνω στο νερό και καταδύεται απότομα. Το φτέρωμά του είναι αδιάβροχο. Δεν φωλιάζει πια στην Ελλάδα. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Διακρίνεται από τους υπόλοιπους αετούς από το ότι δεν έχει το κεφάλι του τελείως άσπρο. Το μήκος του είναι 60 εκ. Το χρώμα του είναι καφέ επάνω και άσπρο κάτω. Τα δάκτυλα των ποδιών παρουσιάζουν την ιδιομορφία να στρέφονται ανά δύο προς αντίθετες κατευθύνσεις και να έχουν στο κάτω μέρος μυτερά λέπια, ώστε να πιάνει εύκολα τα ψάρια.

 


 

Καστανόχηνα ή καστανόπαπια (Tadorna ferruginea)

Σπάνια φωλιάζει στα Στενά του Νέστου. Ζει για μικρά διαστήματα όπου ψάχνει την τροφή της (ψάρια, αμφίβια, μικρά τρωκτικά, κ.λ.π.). Είναι είδος που βρίσκεται υπό εξαφάνιση και χρειάζεται προστασία, ιδίως από το αλόγιστο και χωρίς έλεγχο κυνήγι. 

Πως θα την αναγνωρίσουμε: Το μήκος του σώματος είναι περίπου 65 εκ. Το φτέρωμα του σώματος είναι πορτοκαλί και των φτερών μαύρα. Το ράμφος είναι πλατύ και μαύρο. Το κεφάλι της αρσενικής είναι κίτρινου ανοιχτού χρώματος και της θηλυκής λευκού. Χαρακτηριστικό της λευκής καστανόχηνας είναι ένας μαύρος δακτύλιος που σχηματίζεται στο λαιμό.

 


 

Κιρκινέζι ή ανεμογάμης (Falco naumanni)

Είναι ένα πολύ ευέλικτο πουλί, άφοβο και θορυβώδες. Δημιουργεί σμήνη. Τρέφεται κυρίως με έντομα και θεωρείται επωφελές για τη γεωργία. Φωλιάζει συχνά κοντά σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις (παλιά σπίτια) σε κοιλώματα των βράχων.

Πως θα το αναγνωρίσουμε: Το μέγεθος του σώματος είναι περίπου 30 εκ. Το αρσενικό έχει κεφάλι και ουρά γκριζομπλέ και ράχη κοκκινωπή. Η κοιλιά είναι χρώματος μπεζ, με σκόρπιες κηλίδες. Τα θηλυκά έχουν στη ράχη τους κοκκινωπό χρώμα με ραβδώσεις. Τα νύχια τους είναι λευκά.

 


 

Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae)

Είναι πουλί που πετά πολύ γρήγορα. Κυνηγάει άλλα πουλιά και μεγάλα έντομα. Ζει στα δάση γύρω από το ποτάμι και στις πιο αραιές περιοχές τους. Είναι περαστικό από την περιοχή. Φωλιάζει σε βραχονησίδες στο νότιο και κεντρικό Αιγαίο. Γενικά για να κυνηγά ευκολότερα προτιμά περιοχές με αραιή βλάστηση. 

Απειλείται με εξαφάνιση. Το όνομά του το οφείλει στην Πριγκίπισσα Ελεονώρα της Σαρδηνίας η οποία το 14ο αιώνα το κήρυξε σε προστασία. Μεταναστεύει το χειμώνα ακολουθώντας τους κορυδαλλούς με τους οποίους και τρέφεται. Αναπαράγεται αργά το καλοκαίρι εκμεταλλευόμενο τη φθινοπωρινή μετανάστευση των στρουθιόμορφων με τα οποία τρέφει τα μικρά του.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Το μέγεθός του είναι περίπου 40 εκ. Εμφανίζεται με δύο αποχρώσεις. Η σκούρη καφέ και η ανοιχτόχρωμη με ράχη καφέ και κοιλιά με σκούρες ραβδώσεις. Το κεφάλι είναι μαύρο, ο λαιμός και μάγουλα γριζωπά, έχει μαύρο μουστάκι ακριβώς κάτω από τα μάτια.

 


 

Νανογέρακας (Falco columbarius)

Είναι πουλί που πετάει γρήγορα και ακανόνιστα. Στη χώρα μας έρχεται για να διαχειμάσει και δεν φωλιάζει στην Ελλάδα. Τρέφεται με μικρά πουλιά. Επειδή είναι δεινός κυνηγός έχει χρησιμοποιηθεί σε άλλες χώρες για το κυνήγι της τσίχλας. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι μικρό γεράκι. Το μέγεθος του σώματος είναι περίπου 30 εκ. (το αρσενικό είναι μικρότερο από το θηλυκό). Το αρσενικό έχει γκριζομπλέ ράχη και ξανθή κοιλιά με έντονες ραβδώσεις. Στην άκρη της ουράς έχει μια πλατιά μαύρη ταινία. Το θηλυκό έχει καφέ ράχη με πολλές εναλλασσόμενες καφέ και μπεζ ταινίες στην ουρά. 

 


 

Πετρίτης (Falco peregrinus)

Είναι πολύ καλός κυνηγός. Επιτίθεται στη λεία του με κάθετες εφορμήσεις, κλείνοντας τις φτερούγες. Ζει στις ορθοπλαγιές των γύρω βουνών και στα ξέφωτα των δασών. Φωλιάζει σε βράχους και δένδρα. Τρέφεται με πουλιά ακόμη και μεγαλύτερου μεγέθους του (αγριόπαπιες, πέρδικες κ.λ.π.). Επίσης τρέφεται με τρωκτικά και αμφίβια.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι μεγαλόσωμο πουλί. Το μέγεθός του φθάνει τα 45 εκ. Έχει παχύ μαύρο μουστάκι, αρκετά στρογγυλεμένο. Τα ενήλικα έχουν σκούρα καφέ ράχη και υπόλευκη έως ξανθή κοιλιά με σκούρες παράλληλες ραβδώσεις. Τα νεαρά άτομα έχουν σκούρα καστανή ράχη. Είναι το ταχύτερο πουλί στον κόσμο.

 


 

Χρυσογέρακας (Falco biarmicus)

Σπάνια εμφανίζεται στα Στενά του Νέστου. Όταν εμφανίζεται ζει στις γύρω ορθοπλαγιές. Φωλιάζει συνήθως στα βράχια και σπανιότερα στα γύρω δάση. Δεν είναι το ίδιο καλός κυνηγός με τον πετρίτη. Τρέφεται με μικρά ζώα.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Έχει μήκος περίπου 40 εκ. Μοιάζει πολύ με τον πετρίτη (είναι ανοιχτότερου χρώματος και έχει στενότερο μουστάκι). Η ράχη του είναι καστανόξανθη (στα νεαρά άτομα πιο σκούρα καφέ). Η κοιλιά είναι γκριζοπή με καφέ ραβδώσεις. Στο κεφάλι έχει ένα κιτρινωπό κάλυμμα.

 


 

Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo)

Βρίσκεται σε όλους τους υγρότοπους. Τα Στενά του Νέστου τα επισκέπτεται τη χειμερινή περίοδο. Τρέφεται με ψάρια. Πετά και κολυμπά με μεγάλη ευκολία. Μπορούν να καταδυθούν σε μεγάλο βάθος μέσα στα νερά. Πετούν κατά σμήνη σε ευθεία γραμμή ή σε σφήνα. Επειδή τα φτερά τους δεν είναι αδιάβροχα, βαραίνουν από το νερό και χρειάζονται συχνό στέγνωμα. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Είναι ο πιο γνωστός και πιο μεγαλόσωμος από τα τρία είδη κορμοράνων που έχουμε στην Ελλάδα. Το μήκος του σώματος είναι περίπου 90 εκ. Έχει μακρύ ράμφος και λευκό ρύγχος. Το υπόλοιπο σώμα έχει μαύρο χρώμα. 

 


 

Λαγγόνα (Phalacrocorax pygmaeus)

Έχει όλα τα χαρακτηριστικά του κορμοράνου μόνο που είναι μικρότερη με μικρότερο ράμφος. Επισκέπτεται τα Στενά τη χειμερινή περίοδο. Είναι είδος που βρίσκεται υπό εξαφάνιση.

Πως θα την αναγνωρίσουμε: Είναι πολύ πιο μικρόσωμη από τον κορμοράνο (μήκος σώματος 50 εκ.). Το φτέρωμά της είναι σκούρο πράσινο. Το καλοκαίρι εμφανίζονται λευκά στίγματα και το κεφάλι του γίνεται κοκκινωπό.

 


 

Μαυροπελαργός (Ciconia nigra)

Είναι ένα δειλό, μοναχικό πουλί. Αποφεύγει τους ανθρώπους και δεν κάνει τις φωλιές του κοντά σε κατοικίες, αλλά σε ερημικά παραποτάμια δάση, πάνω σε δένδρα. Μεταναστεύει την ίδια εποχή με τους υπόλοιπους πελαργούς. Στις ερημικές παραποτάμιες περιοχές των Στενών του Νέστου βρίσκει άριστες συνθήκες διαβίωσης. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Ξεχωρίζει από τον λευκοπελαργό από το μαύρο γυαλιστερό του φτέρωμα. Μόνο το μέρος της κοιλιάς είναι λευκό.

 


 

Πελαργός ή λευκοπελαργός (Ciconia ciconia)

Είναι ο πιο κοινός πελαργός της χώρας μας. Διαχειμάζει στην Αφρική και έρχεται στην Ελλάδα την άνοιξη. Όταν μεταναστεύει δεν οργανώνεται σε σμήνη, αλλά ταξιδεύει ακατάστατα. Τοποθετεί τη φωλιά του εκτός από τα δένδρα σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις (καμπαναριά, κολώνες ΔΕΗ, καμινάδες). Είναι πολύ κοινωνικό είδος. Τρέφονται με ψάρια, βατράχια, τρωκτικά, σκουλήκια, σαλιγκάρια, κ.λ.π.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Το μέγεθός του φθάνει το ένα μ. Το φτέρωμά του σώματος είναι λευκό και των φτερών μαύρο. Το ράμφος του είναι γυαλιστερό, μυτερό και κόκκινο. Κόκκινα είναι και τα πόδια του. Όταν πετάει έχει το λαιμό του τεντωμένο προς τα εμπρός. Την περίοδο του ζευγαρώματος κροταλίζουν ρυθμικά το ράμφος τους.

 


 

Νυχτοκόρακας (Nicticorax nicticorax)

Ανήκει στην οικογένεια των ερωδιών. Την ημέρα συνήθως κάθεται κρυμμένος σε θάμνους και δένδρα κοντά στο ποτάμι και κυνηγά κατά το σούρουπο. Τρώει ψάρια, βατράχια, σκουλήκια έντομα, κ.λ.π. Κτίζει τη φωλιά του συνήθως στα πυκνά θαμνοτόπια. Είναι είδος μεταναστευτικό. 

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Το σώμα του είναι κοντό και χοντρό. Τα πόδια του είναι επίσης σχετικά κοντά. Το ύψος του φθάνει συνήθως τα 60 εκ. Είναι μαύρο στην πλάτη και άσπρο στο στήθος. Το κεφάλι είναι άσπρο εκτός από την κορυφή που είναι μαύρη.

 


 

Όρνιο (Gyps fulvus) 

Το όρνιο είναι γύπας. Ζει σε βραχώδεις και απόκρημνες περιοχές. Ζει σε ομάδες. Στα Στενά του Νέστου σχηματίζει μια από τις μεγαλύτερες αποικίες του είδους στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τρέφεται με νεκρά ζώα. Είναι βαρύ πουλί και δυσκολεύεται πολύ κατά την απογείωσή του. 

Πως θα το αναγνωρίσουμε: Κύριο χαρακτηριστικό είναι το γυμνό από πούπουλα γκρίζο κεφάλι. Το ράμφος είναι ανοιχτού χρώματος πολύ ισχυρό και γαμψό. Το υπόλοιπο σώμα του έχει μήκος ένα μ. περίπου και το πτέρωμά του είναι γκριζοκαφέ ή καφεκίτρινο. Οι φτερούγες είναι μεγάλες (σχεδόν τριπλάσιες από το μήκος του σώματός του).

 


 

Σφηκιάρης ή σφηκοβαρβακίνα (Pernis apivorus)

Είναι ημερόβιο αρπακτικό. Τρέφεται με σαύρες, αμφίβια, και μικρά τρωκτικά. Κυρίως όμως είναι εντομοφάγο πουλί. Ζει στα ξέφωτα των δασών των Στενών ή μέσα στα θαμνοτόπια των αειφύλλων. Εάν βρει ελεύθερες κουρουνοφωλιές τις χρησιμοποιεί ως δικές του φωλιές.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Το σώμα του είναι λεπτό και τα πόδια αδύνατα. Το κεφάλι είναι πολύ μικρό, ενώ ο λαιμός είναι μακρύς. Η ουρά έχει μια ακραία ράβδωση σκούρου χρώματος.

 


 

Τσίφτης (Milvus migrans)

Ανήκει στα μη γνήσια γεράκια. Τρέφεται κυρίως με πτώματα και νεκρά ψάρια. Κυνηγάει όμως και μικρότερα πουλιά ή μικρά ζώα (τρωκτικά, αγριοκούνελα, κ.λ.π.). Είναι αγελαίο πουλί. Όταν βρεθεί πτώμα μαζεύονται πολλά πουλιά. Φωλιάζει πάνω στα δένδρα.

Πως θα τον αναγνωρίσουμε: Έχει σκούρο ξανθοκόκκινο χρώμα και υπόλευκο κεφάλι με ραβδώσεις. Οι φτερούγες είναι στενές. Πετάει ελαφρά. Η ουρά του είναι διχαλωτή. Το μέγεθος του σώματος είναι περίπου 55 εκ.