Η πόλη Τόπειρος στην Αρχαιότητα

Ο νεοσύστατος (με βάση τον νόμο 2539/97, γνωστό και ως σχέδιο Ι. Καποδίστριας) Δήμος Τοπείρου, οφείλει την ονομασία του σε πόλη που υπήρχε πάνω στην Εγνατία οδό, της Ρωμαϊκής εποχής, στην περιοχή που εκτείνεται σήμερα ο δήμος.

Πλησιάζοντας την γέφυρα του Νέστου ποταμού, στην περιοχή ανάμεσα στα χωριά Τοξότες και Παράδεισος, 14 χλμ δυτικά από την Ξάνθη, μπορεί κανείς να δει τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τόπειρος, όπου σώζονται ή έχουν αποκαλυφθεί μνημεία παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών χρόνων, κυρίως τμήματα της οχύρωσης, ναών και μονών.

Ιδρύθηκε τον Α' αι. μ.X. και υπήρξε έδρα επισκόπου από τον 5ο έως τον 8ο αι. Οι πρόσφατες σαφείς μαρτυρίες για την επισκοπή Τοπείρου προέρχονται από τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους και μάλιστα τον 4ο και 5ο αιώνα. Έτσι αναφέρονται ονόματα επισκοπών της πόλεως στα πρακτικά της Γ΄ (431 μ.Χ.) και Δ΄ (451 μ.Χ.) Οικουμενικής Συνόδου.

Τον Β΄ μ.Χ. αιώνα η πόλη Τόπειρος έχει δικά της νομίσματα (απόδειξη αυτονομίας & πλούτου). Με τον διαχωρισμό του Ρωμαϊκού κράτους σε Ανατολικό & Δυτικό, η περιοχή της Ξάνθης, με έδρα πάντα την πόλη Τόπειρο, ανήκει στην Ανατολική Αυτοκρατορία, της οποίας μάλιστα είναι το δυτικότερο όριο.

Το 549 μ.Χ., επί αυτοκράτορος Ιουστιανού, κατακτείται η πόλη από Σκλαβηνούς βαρβάρους, οι οποίοι την κατάστρεψαν ολοσχερώς. Σε δύο χρόνια (551 μ.Χ.) ο Ιουστινιανός την ξανάκτισε & την περιέβαλε με ισχυρότερα τείχη (αυτά που υπάρχουν απέναντι από το στρατόπεδο Τοξοτών).

Ιστορικό παρόν η πόλη δείχνει μέχρι το 812 μ.Χ. οπότε καταστράφηκε από τον Βούλγαρο Τσάρο Κρούμο.

Επισκοπή Τοπεiρου

Οι πρόσφατες σαφείς μαρτυρίες για την επισκοπή Τοπείρου προέρχονται από τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους και μάλιστα τον 4ο και 5ο αιώνα. 

Έτσι αναφέρονται ονόματα επισκοπών της πόλεως στα πρακτικά της Γ΄ (431 μ.Χ.) και Δ΄ (451 μ.Χ.) Οικουμενικής Συνόδου. Από τα τέλη του Δ΄ αιώνος η Τόπειρος αναδείχθηκε επισκοπή από τον Μητροπολίτη Τραϊανουπόλεως υπό τον οποίον παρέμεινε επί 900 χρόνια τουλάχιστον. 

Δεν υπάρχουν άλλες μαρτυρίες όσον άφορά την εκκλησιαστική ζωή της περιοχής πέρα από το γεγονός ότι στην σύνοδο του 879 αναφέρεται ότι παρέστησαν από την περιοχή του σημερινού Νομού Ξάνθης τέσσερις (4) επίσκοποι δηλαδή οι: ο Ξανθείας, ο Περιθεωρίου. ο Πολυστύλου (Αβδηρα) και ο Πόρων (Πόρτο-Λάγος). 

Η επισκοπή Πολυστύλου φαίνεται ότι υπαγόταν στον Μητροπολίτη Φιλίππων, υπό τον οποίον παρέμεινε μέχρι την εποχή της Τουρκοκρατίας, όπότε για την ολιγανθρωπία της καταργήθηκε. 

Η επισκοπή Πόρων (Πόρτο-Λάγος) διατηρήθηκε μέχρι την εποχή των Σταυροφοριών, οπότε και αυτή καταργήθηκε. 

Οι μόνες επισκοπές που απέμειναν ήταν της Ξανθείας και του Περιθεωρίου. Από αυτές η επισκοπή της Ξανθείας λόγω αυξήσεως του πληθυσμού της προήχθει σε αρχιεπισκοπή γύρω στα έτη 1300, για να αναδεχθεί σε μητρόπολη λίγο πριν την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως δηλ. στα έτη 1341 - 1345.

Την ίδια εποχή η μέχρι τότε επισκοπή Περιθεωρίου προήχθει απευθείας από επισκοπή σε μητρόπολη.

Περισσότερες πληροφορίες: Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός

Αρχαιολογικοί χώροι Δήμου Τοπείρου

1. Ύψωμα "Γαλάζια Κορυφή" (Δείτε τον Χάρτη Wikimapia)
   Το ύψωμα βρίσκεται 350 μ. ΒΔ του χωριού Ν. Αμισσός. Επισημάνθηκε η εγκατάσταση και μικρός οικισμός κλασικών και ελληνιστικών χρόνων.

2. Χώρος "Μαυσωλείο" (Δείτε τον Χάρτη Wikimapia)
   Ο Χώρος βρίσκεται Ν-ΝΔ του χωριού Τοξότες (δεξαμενές ΔΕΥΑ του Δήμου) δίπλα στον ποταμό Νέστο. Επισημάνθηκαν λείψανα Θρακικού οικισμού της πρώιμης εποχής του σιδήρου αλλά και των ιστορικών χρόνων.

3. Χωριό "Μέλισσα" (Δείτε τον Χάρτη Wikimapia)
   Αφορά τη θέση "πέτρες" η "βουνό" ή "τες τεπέ" ανατολικά και δίπλα στο χωριό Μέλισσα. Υπάρχει νεολιθικός οικισμός (5ης χιλιετίας π.Χ.) καθώς και μία από τις εγκαταστάσεις των Ελλήνων αποίκων στην επικράτεια των Αβδήρων (4ος αιν. π.Χ.)

4. "Λασπώδες"
   Αφορά τη θέση "Λασπώδες" Νότια του χωριού Μέλισσα και σε απόσταση 1-1,5 χλμ. Επισημάνθηκαν αρχαιολογικά λείψανα Ελληνιστικών χρόνων.